Tην Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016 πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του «Αρχονταρικίου της ΓΑΛΙΛΑΙΑΣ» συζήτηση με θέμα την ανακοίνωση δυσάρεστων ειδήσεων.
Η βραδιά ξεκίνησε με την Ελληνίδα φλαουτίστρια με διεθνή παρουσία κα Ναταλία Γεράκη η οποία ζέστανε την ατμόσφαιρα για την απαιτητική συζήτηση που ακολούθησε, την οποία συντόνισαν η Γυναικολόγος-Ογκολόγος, Εξειδικευμένη στην Ανακουφιστική Φροντίδα, Διευθύντρια της ΜΑΦ «ΓΑΛΙΛΑΙΑ» κα Αλίκη-Τσερκέζογλου και η ειδική Παθολόγος της Μονάδας με εξειδίκευση στην Ανακουφιστική Φροντίδα κα Παναγιώτου Ειρήνη.
Η ερώτηση που διατυπώθηκε αρχικά ήταν: «Πως ορίζονται τα ‘άσχημα νέα’;» Ο ορισμός που δόθηκε από τους παραβρισκόμενους είναι ότι ως άσχημα νέα μπορεί να θεωρηθεί «Κάθε πληροφορία που επηρεάζει, θετικά ή αρνητικά, τον τρόπο που ο καθένας (στην προκειμένη, ο ασθενής κι η οικογένεια του) θα αντιληφθεί το μέλλον του».
Στη συνέχεια παρουσιάστηκε η περίπτωση μιας ασθενούς, η οποία έπασχε από αιματολογική κακοήθεια- με διογκώσεις λεμφαδένων στον τράχηλο. Η ασθενής αναγκάστηκε να υποβληθεί σε μια σειρά εξετάσεων και βιοψία των λεμφαδένων, η οποία και ανέδειξε κακόηθες λέμφωμα. Ο θεράπων ιατρός της, την κάλεσε μόνη της, χωρίς την κόρη της, στα εξωτερικά ιατρεία ενός μεγάλου Νοσοκομείου, με μεγάλη αναμονή και πληθώρα ασθενών και της ανακοίνωσε: «Έχεις καρκίνο, εάν δεν ξεκινήσεις άμεσα θεραπεία, θα πεθάνεις».
Ρωτήθηκαν οι παραβρισκόμενοι, εάν συμφωνούσαν με αυτήν την τεχνική και αδυνατούσαν να εκφέρουν γνώμη. Οι περισσότεροι από τους παρευρισκόμενους είχαν ανάλογα βιώματα, και κάποιοι θεωρούσαν αυτόν τον τρόπο ανακοίνωσης των δυσάρεστων ειδήσεων κοινή και αναμενόμενη πρακτική. Δύο μάλιστα ασθενείς, οι οποίοι ήταν παρόντες και οι οποίοι είχαν ιαθεί, ισχυρίστηκαν ότι η «ωμή, ξεκάθαρη, χωρίς υπεκφυγές» αποκάλυψη της αλήθειας και η άμεση ανακοίνωση των δυσάρεστων ειδήσεων τους είχε βοηθήσει, μετά το πρώτο σοκ, στην εν γένει συνολική διαχείριση της ασθένειας. Οι ασθενείς αυτοί, όμως, είχαν, όπως τόνισαν, ιδιαίτερα υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, κάτι που δεν ίσχυε για την περίπτωση της πάσχουσας της υπό εξέταση περίπτωσης.
Η συζήτηση συνεχίστηκε με την ανάλυση του πρωτοκόλλου, με το οποίο θα έπρεπε παγκοσμίως, να ανακοινώνονται οι δυσάρεστες ειδήσεις. Πρόκειται για το πρωτόκολλο: SPIKES – BREAKING THE BAD NEWS (ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΔΥΣΑΡΕΣΤΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ). Τα ακρωνύμια SPIKES υποδηλώνουν S = setting up the interview, P = patient’s perception, I = invitation, K = knowledge, E = empathy, emotional, S = Summary, strategy of the plan of care.
S-Setting up the interview. Τονίστηκε ότι ο θεράπων ιατρός, ο οποίος και ενημερώνει, θα πρέπει να έχει φροντίσει να έχει χώρο ιδιωτικό, με ησυχία, χωρίς άσκοπες παρεμβολές από άλλους ή διακοπές, αλλά και χρόνο να αφιερώσει στον ασθενή για την ενημέρωσή του. Η βλεμματική επαφή, ο τρόπος που θα σταθεί στο πλάι του ασθενούς, η μη-λεκτική επικοινωνία θα κάνουν αμέσως τον πάσχοντα να αισθανθεί πιο άνετα. Ο ασθενής μπορεί να συνοδεύεται στην επίσκεψη από κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο ή πρόσωπο εμπιστοσύνης, αρκεί ο ίδιος να το επιθυμεί. Το πρόσωπό αυτό θα συνεισφέρει στην κατανόηση των πληροφοριών, αλλά και θα μπορεί και να στηρίξει τον πάσχοντα, όποτε και αν χρειαστεί.
P- Assessing the patient’s perception. O θεράπων ιατρός, γιατί αυτός είναι ο κύριος υπεύθυνος για την ενημέρωση του ασθενούς (χωρίς να αποκλείεται η δυνατότητα η ενημέρωση να λάβει χώρα από την Ομάδα Ανακουφιστικής Φροντίδας, παρουσία και του νοσηλευτή και του ψυχολόγου) θα πρέπει να ανιχνεύσει, πριν μεταφέρει οποιαδήποτε άλλη πληροφορία, πρώτα από όλα και πάνω από όλα τι ο ασθενής ήδη γνωρίζει. Με απλές, ανοικτές, γενικές ερωτήσεις, οφείλει να αναγνωρίσει τι ο ασθενής θα ήθελε να μάθει και μέχρι που και πόσο αντέχει να ενημερωθεί, αυτήν τη φορά. Τέτοιες ερωτήσεις μπορεί να είναι: «Τι σας έχουν πει για την κατάσταση της υγείας σας;», «Ποιό είναι το πρόβλημα που πιστεύετε ότι έχει προκύψει;», «Έχετε διαβάσει τα αποτελέσματα των εξετάσεων ή όχι; Τι κατανοείτε;»
Ι- Obtaining the patient’s invitation. Αφού ο ασθενής απαντήσει σχετικά με το τι ήδη γνωρίζει σε ότι αφορά την ασθένειά του, ο ίδιος, με ανοικτές πάλι ερωτήσεις θα προκαλέσει τον ιατρό να τον ενημερώσει. Kι αυτή ακόμα η διαδικασία πρέπει να γίνει με κριτήριο τις επιθυμίες, τις προτεραιότητες και τις αντοχές του ασθενούς: «Πως πιστεύετε ότι θα ήταν καλύτερα να σας εξηγήσω το πρόβλημα της υγείας σας;», «Θέλετε να μάθετε τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων;», θα μπορούσε να ρωτήσει ο θεράπων ιατρός.
K-Knowledge. O υπεύθυνος ιατρός θα πρέπει να μεταφέρει τις πληροφορίες με τις κατάλληλες λέξεις, απλές και κατανοητές, χωρίς να χρησιμοποιεί ιδιαίτερα επώδυνους ή δραματικούς ιατρικούς όρους, με δόσεις, σιγά-σιγά, δίνοντας χρόνο και χώρο στον ασθενή να τις αφομοιώσει και να τις αποδεχτεί. Ακόμα κι όταν η πρόγνωση είναι δυσμενής, η Ομάδα Ανακουφιστικής Φροντίδας μπορεί να διαβεβαιώσει τόσο τον ασθενή, όσο και την οικογένειά του, ότι δεν θα είναι μόνοι, ότι θα έχουν πάντα έναν επαγγελματία υγείας κοντά τους για ανακούφιση, πίστη, ελπίδα και εν γένει ποιότητα ζωής.
Το πρωτόκολλο συνδέεται και με τον κανόνα: «Ποτέ δε λέμε ψέματα, αλλά και ποτέ όλη την αλήθεια, όταν ο ασθενής δεν είναι σε θέση (σωματικά ή ψυχικά) ή δε θέλει να την ακούσει». Αυτός ο κανόνας προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση στους παρευρισκομένους, κάποιοι από τους οποίους υποσχέθηκαν να τον εφαρμόσουν σε ανάλογες περιπτώσεις.
E- Empathy, emotions. Ο ασθενής θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να εκφράσει τα συναισθήματά του, να αξιολογηθούν οι αντιδράσεις του, ακόμα και να κλάψει, χωρίς ντροπή. Η σιωπή δε σημαίνει πάντα αμηχανία ή αδυναμία διαχείρισης και η μη-λεκτική επικοινωνία μπορεί να αποτελεί την καλύτερη λύση. Η στήριξη, η δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος, θεραπευτικής σχέσης και κλίματος εμπιστοσύνης είναι απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε να ενημερωθεί ο ασθενής και η οικογένειά του τόσο όσο κρίνεται απαραίτητο.
S- Summary, strategy and plan of care. Το τελευταίο τμήμα της ενημέρωσης, αποτελεί και το κυριότερο, αφού ο ασθενής κι η οικογένειά του καλούνται, με απλά λόγια να συνοψίσουν τι έχουν κατανοήσει, αλλά και να συμμετέχουν στο σχεδιασμό του πλάνου φροντίδας. Αυτό το πλάνο φροντίδας, αφού έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της ενημέρωσης, θα πρέπει να είναι εξατομικευμένο και να σχεδιάζεται με βάση τις αξίες, τις προτεραιότητες και τις επιθυμίες του ασθενούς.
Τέλος, σημειώθηκε ότι η συγκεκριμένη στρατηγική ενημέρωσης βιβλιογραφικά έχει αποδειχτεί η καλύτερη. Η διαδικασία αυτή ενημέρωσης βοηθά τον ασθενή να επεξεργαστεί τις πληροφορίες που του δίδονται, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τους φόβους του και τις αγωνίες του, να αντέξει τη βαρύτητα και τη σοβαρότητα της διάγνωσης, αλλά και να λάβει συνειδητές αποφάσεις, συμμετέχοντας ενεργά στο σχεδιασμό του πλάνου φροντίδας. Επίσης, βοηθά στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, ώστε να μπορέσουν να είναι σε θέση να μεταφέρουν σωστά αυτές τις δυσάρεστες ειδήσεις, να μπορούν να διαχειριστούν όχι μόνο τις αντιδράσεις των πασχόντων και των φροντιστών τους, αλλά και τις δικές τους αντιδράσεις και τη δική τους επάρκεια.
Όλοι οι παρευρισκόμενοι, τόσο το κοινό, όσο και οι επαγγελματίες υγείας, οι εθελοντές, αλλά κι οι ασθενείς κι οι οικογένειές τους ευχαρίστησαν για αυτή τη νέα γνώση που τους παρείχε το «Αρχονταρίκι». Αποχώρησαν ευχαριστώντας πολύ και για την υπέροχη βραδιά.
Το ραντεβού ανανεώθηκε για την Κυριακή 6 Μαρτίου με θέμα συζήτησης την απόκρυψη της αλήθειας από τον ασθενή.
ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙΑ
